Door mentale programmering leert de mens tijdens zijn opvoeding de culturele waarden die gelden binnen de groepen waartoe hij hoort: bijvoorbeeld binnen zijn land, zijn bevolkingsgroep, zijn godsdienst en zijn familie. Dit in tegenstelling tot persoonlijke waarden die horen bij de individuele persoonlijkheid. Die culturele waarden drukken uit dat wat de groep goed vindt en wat niet, wat mag en wat niet mag. Deze culturele waarden vormen samen de manier van denken en de visie op de wereld die bij de cultuur hoort. Cultuur in deze zin wordt aangeleerd tijdens de opvoeding: kinderen krijgen die als met de paplepel ingegoten. Ze lijkt op een ijsberg waar acht negende deel onder water ligt: de waarden zijn onzichtbaar voor de buitenwereld en groot in aantal. De mensen zijn zich (meestal) niet van die waarden bewust. Daardoor leidt cultuur in deze zin vaak tot misverstanden.

©Smit Loyd BV Global Marine Drilling

De waarden zijn dynamisch en niet statisch, dat wil zeggen ze zijn aan verandering onderhevig. De culturele waarden zijn uitermate divers en zijn meer kenmerkend voor een cultuur dan gedragsverschijnselen als symbolen, helden en rituelen. Ze spelen een belangrijke rol in interculturele communicatie.

Normen zijn regels voor concreet handelen, vaak in de vorm van wetten. Ze zijn een schakel tussen waarden en concreet gedrag.

Waarden en normen vormen samen het perspectief van waaruit mensen handelen met taal: luisteren, spreken, schrijven en lezen. Dit perspectief bepaalt hoe je naar de wereld kijkt en hoe je de verschijnselen ordent.

Een voorbeeld: Op tentoonstellingen en musea ziet men soms een pictogram dat verboden aan te raken betekent (zie figuur hieronder). Een cursist uit Ghana interpreteerde dit als verboden voor leprapatiënten.

Voorbeelden van culturele waarden: ideeën over vrijheid, gelijkheid, tolerantie, maar ook concreter: over relaties tussen mensen, hoe de rol van familie in je leven moet zijn, hoe je met geld moet omgaan, hoe je oudere mensen moet behandelen, wat de juiste manier is om kinderen op te voeden, wat goed onderwijs is, wat een goede docent, etc.